Dowiecie się jak prawidłowo wezwać pomoc, czy dzwonić na numer 112 czy 999, co to jest resuscytacja krążeniowo-oddechowa i jak ją wykonać. Postaramy się przekonać Was, że Pierwsza Pomoc jest łatwa i bardzo ważna, ponieważ ratuje ludzkie zdrowie i życie.
Wiedza, która ratuje życie
W tym miejscu postaramy się w przystępny sposób, wyjaśnić Wam podstawowe zagadnienia z zakresu Pierwszej Pomocy.
[/vc_column_text]
Ważne
Umiejętności udzielania pierwszej pomocy ratują życie. Niezależnie od tego, czy wiesz, jak zawiązać opaskę uciskową, aby zatrzymać zagrażające życiu krwawienie, jak wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową dziecka, czy czuć się pewnie z AED: faktem jest, że nigdy nie wiadomo, kiedy te umiejętności mogą być potrzebne.
Wzywanie pogotowia przez nr 112 dwukrotnie wydłuża czas realizacji zgłoszenia
Bezpośredni kontakt z dyspozytorem medycznym jest możliwy przy użyciu numeru 999. Numer 112 ma jednak jedną niepodważalną zaletę – jest to numer międzynarodowy, znany w większości państw. Jednak czas realizacji połączenia znacznie wydłuża czas otrzymania pomocy. Przy wzywaniu pogotowia obowiązuje procedura, zgodnie z którą najpierw podstawowe informacje zbiera operator numeru 112, później przełącza rozmowę do dyspozytora medycznego.
Zebranie danych osobowych i wyjaśnienie, że potrzebna jest pomoc medyczna zwykle nie wystarczy, by zostać przełącznym do dyspozytora medycznego. Operator dopytuje co się stało, pyta o podstawowe symptomy stanu osoby, do której wzywana jest pomoc.
Operator zebrane informacje przekazuje dyspozytorni medycznej. Dyspozytor ponownie przeprowadza wywiad z osobą zgłaszającą zdarzenie oraz ocenia, czy konieczne jest wezwanie karetki pogotowia. Jeśli uzna, że jest taka potrzeba, dyspozytor wysyła zespół znajdujący się najbliżej miejsca zdarzenia.
Oprócz całej tej procedury, operatorzy w CPR-ach odbierają także połączenia alarmowe przekierowywane z numeru 998 (do straży pożarnej), 997 (na policję). Obecnie już w każdym województwie działają centra powiadamiania ratunkowego.
Braki z zakresu wiedzy medycznej
Minusem funkcjonowania numer alarmowego 112 jest również to, że osoby odpowiedzialne za przeprowadzenie wywiadu nie zawsze mają wykształcenie medyczne.
Jak podkreśla Mateusz Komza, były dyrektor Departamentu Ratownictwa Medycznego i Obronności w Ministerstwie Zdrowia w latach 2014-2018, „Operator numeru alarmowego 112 jest zobligowany do przełączenia rozmowy do dyspozytora medycznego. Nie ma wykształcenia medycznego i uprawnień do przeprowadzania wywiadu medycznego i oceny, czy osoba wzywająca pogotowie lub inna znajduje się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wymagającego skierowania na miejsce zespołu ratownictwa medycznego”.
Aspekty Prawne
Udzielenie pierwszej pomocy jest obowiązkiem pranym każdego obywatela! Kodeks karny za nieudzielenie pomocy przewiduje karę do 3 lat pozbawienia wolności. Należy pamiętać, że najprostszym elementem udzielenia pomocy jest wezwanie służb ratunkowych na miejsce zdarzenia.
Żadne przepisy nie przewidują kary za źle udzieloną pomoc. Ustawodawca zakłada, że świadek udzielający pomocy udziela jej zawsze w dobrej wierze. Nie należy zatem obawiać się kary za uszkodzone żebra w trakcie resuscytacji czy zastosowanie postępowania sprzed 20-30 lat.
Co więcej, od kilku lat osoba udzielające pomocy, w trakcie jej udzielania, jest chroniona prawnie. W trakcie udzielania pomocy, ratującemu przysługuje ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariusza publicznego. Oznacza to mniej więcej tyle, że agresywny świadek atakujący udzielającego pomocy odpowiada tak, jakby zaatakował policjanta.
Bezpieczeństwo
Najważniejsza zasada udzielania pomocy brzmi „dobry ratujący to żywy i zdrowy ratujący”. Bezpieczeństwo udzielania pomocy jest priorytetem. Warto być zaopatrzonym w środki ochrony indywidualnej takie jak np. rękawiczki czy kamizelka odblaskowa. Warto zwrócić uwagę, iż obecny stan prawny nie wymaga posiadania w prywatnym samochodzie osobowym nawet najprostszej apteczki czy kamizeli odblaskowej!
Oprócz środków ochrony osobistej, przed przystąpieniem do działań należy się rozejrzeć i ocenić potencjalne zagrożenie – rozbite butelki czy pies obok poszkodowanego w parku; uszkodzone latarnie uliczne lub skrzynki energetyczne, wycieki paliwa przy wypadku drogowym; ulatniający się gaz lub tlenek węgla (czad) podczas udzielania pomocy w domu.
Nagłe Zatrzymanie Krążenia ( NZK )
Nagłe zatrzymanie krążenia to sytuacja w której serce przestaje pracować. Przyczyn takiej sytuacji może być wiele – od zawału mięśnia sercowego, poprzez uraz, niedotlenienie czy zatrucie. Gdy serce przestaje pracować – krew przestaje krążyć i zarazem odżywiać i utlenowywać cały organizm. Już po 3-4 minutach braku krążenia w mózgu zaczynają pojawiać się nieodwracalne zmiany. Zespół ratownictwa medycznego do nagłego zatrzymania krążenia w skali całego kraju dojeżdża w czasie poniżej 8 minut. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze rozpoznanie i rozpoczęcie udzielania pomocy. Niezależnie od przyczyny zatrzymania krążenia rozpoznanie takiej sytuacji i postępowanie jest proste!
Algorytm udzielania pomocy przy nagłym zatrzymaniu krążenia to algorytm BLS (Basic Life Support). Algorytm ten jest na całym świecie jest podobny. Pierwszym krokiem jest ocena przytomności osoby poszkodowanej. W tym celu należy podejść do osoby poszkodowanej zawołać do niej i potrząsnąć za ramiona. Istotne jest aby takiej osoby nie bić, nie polewać wodą, nie szarpać. Jeżeli osoba nie zareagowała to jest osobą nieprzytomną. Kolejnym krokiem będzie ocena tego czy oddycha. Aby ocenić oddychanie, w pierwszej kolejności należy udrożnić drogi oddechowe. Ten manewr jest bardzo prosty – jedną rękę należy położyć na czoło, drugą na żuchwę osoby poszkodowanej. Po odchyleniu głowy do tyłu należy nachylić się nad twarzą osoby poszkodowanej i przez 10 sekund sprawdzić czy oddycha. Ocena ta będzie wykonywana trzema zmysłami – należy obserwować czy unosi się klatka piersiowa, starać się usłyszeć w okolicy ust i nosa oddech oraz poczuć wirujące powietrze nad twarzą osoby poszkodowanej. Jeśli osoba nie oddycha przez 10 sekund pozwala nam to od razu rozpoznać nagłe zatrzymanie krążenia. Jeśli w ciągu 10 sekund zaobserwowaliśmy, wyczuliśmy i usłyszeliśmy 2 oddechy lub więcej prawdopodobnie taka osoba nie ma nagłego zatrzymania krążenia. Należy zwrócić uwagę także na sytuację oddechu agonalnego. Polega on na próbach bezwładnego łapania powietrza. Oddech agonalny również świadczy o nagłym zatrzymaniu krążenia i konieczności rozpoczęcia resuscytacji.
Gdy rozpoznane zostało nagłe zatrzymanie krążenia na tym etapie należy jak najszybciej wezwać pomoc. Jeżeli jesteśmy jedynym świadkiem, to naszym zadaniem będzie powiadomienie dyspozytora pod numerem 112 lub 999. Jeśli dookoła są inne osoby, warto konkretnie jedną zaangażować, aby to właśnie ona wezwała pomoc i dostarczyła automatyczny defibrylator zewnętrzny. Po wezwaniu pomocy i organizacji AED należy jak najszybciej przystąpić do prowadzenia ucisków klatki piersiowej. Uciski klatki piersiowej u osoby dorosłej wykonuje się dwoma rękami. Nasada nadgarstka powinna przylegać na środku klatki piersiowej. Należy pamiętać aby klatki piersiowej nie uciskać całą powierzchnię dłoni. Uciski klatki piersiowej należy prowadzić w tempie 100 – 120 na minutę, na głębokość 5 – 6 cm. Istotne jest, aby ręce były cały czas zablokowane w łokciach a ucisk generowany z wykorzystaniem ciężaru górnej połowy ciała ratującego. W trakcie uciskania klatki piersiowej nie należy zmieniać miejsca ucisku oraz odrywać nasady nadgarstka od klatki piersiowej poszkodowanego. Klatka piersiowa powinna być uciskana na twardym podłożu, na przykład na podłodze, a w trakcie uciskania powinna być odsłonięta. Klasyczny algorytm resuscytacji zakłada stosunek ucisków do wdechów 30:2. Od wielu lat zaleca się prowadzenie resuscytacji przez świadków jedynie z wykorzystaniem uciskania klatki piersiowej bez stosowania wdechów ratowniczych. Metoda ta, w pierwszych minutach nagłego zatrzymania krążenia jest równie skuteczna. Technika prowadzenia samych ucisków klatki piersiowej jest promowana między innymi ze względu na fakt, iż przygodny świadek praktycznie nigdy nie posiada ze sobą środków ochrony osobistej pozwalających na prowadzenie sztucznej wentylacji.
Uciski klatki piersiowej powinny być prowadzone przez świadków bez jakichkolwiek przerw. Prowadzenie ucisków klatki piersiowej może być po chwili męczące, dlatego warto nie rzadziej niż co 2 minuty zmieniać się. Sytuacje które pozwolą na zakończenie uciskania klatki piersiowej to na przykład przyjazd zespołu ratownictwa medycznego, pojawienie się oznak sugerujących powrót spontanicznego krążenia, wyczerpanie ratownika lub zmiana statusu bezpieczeństwa.
Automatyczny defibrylator AED
Automatyczny defibrylator zewnętrzny to urządzenie które jest przewodnikiem podczas prowadzenia resuscytacji, ale co ważniejsze – urządzeniem które samo zdecyduje czy należy przeprowadzić defibrylacje. Defibrylacja to wyładowanie impulsu energii mające na celu opanowanie chaosu elektrycznego serca i umożliwienie mu rozpoczęcia normalnej pracy. Warto zaznaczyć, że defibrylacja nie zawsze jest wykonywana w trakcie nagłego zatrzymania krążenia. Klasycznym przykładem gdy defibrylacja nie jest zalecana jest asystolia, czyli na monitorze EKG całkowicie płaska linia. Defibrylacja jest niezbędna w sytuacji migotania komór, a rytm ten jest bardzo częsty na początku nagłego zatrzymania krążenia. Defibrylator AED na podstawie przyklejonych elektrod sam rozpozna czy nagłe zatrzymanie krążenia jest w mechanizmie asystolii czy migotania komór i samo zdecyduje czy defibrylacja jest zalecana czy też nie.
Defibrylator AED można znaleźć w bardzo wielu miejscach użyteczności publicznej takich jak dworce kolejowe czy lotnicze, ale także urzędy, baseny, centra handlowe. Użycie tego urządzenia jest bardzo proste – defibrylator AED, po jego wyłączeniu, będzie wydawał głosowe komunikaty i podpowiadał krok po kroku co należy zrobić. AED co każde kolejne dwie minuty będzie przeprowadzał analizę rytmu serca i decydowało o wykonaniu kolejnych defibrylacji. Pomiędzy dwoma minutami analizy konieczne jest wprowadzenie ucisków klatki piersiowej. Użycie defibrylatora AED w pierwszych minutach od nagłego zatrzymania krążenia daje nawet 70% szans na przywrócenie skutecznej pracy serca poszkodowanego.
Zakrztuszenie
Zakrztuszenie to sytuacja kiedy ciało obce lub płyn trafia w kierunku dróg oddechowych, a nie przełyku. Pierwsza pomoc u osób powyżej 1 roku życia w pierwszej kolejności polega na zachęcaniu do kaszlu. Gdy kaszel okazuje się nieskuteczny, kolejnym krokiem jest wdrożenie sekwencji pięciu uderzeń w okolice międzyłopatkową naprzemiennie z pięcioma uciśnięciami nadbrzusza. Wykonując te manewry należy zwrócić uwagę na to, aby osoba poszkodowana była dobrze asekurowana przed upadkiem przez ratującego. Sekwencje pięciu uderzeń w okolice międzyłopatkową z pięcioma uciśnięciami nadbrzusza wykonuje się do skutku.
Pozycja bezpieczna
Pozycja bezpieczna to pozycja w której poszkodowany leży na boku. Taka pozycja dedykowana jest dla osób które są nieprzytomne ale oddychają prawidłowo, na przykład po powrocie spontanicznego krążenia, po ataku drgawek, w przebiegu zatrucia tlenkiem węgla czy lekami. Osoba ułożona na boku, niezależnie od sposobu ułożenia, musi mieć udrożnione drogi oddechowe. Taka pozycja musi być stabilna i osoba nie może sama przewrócić się z boku na brzuch czy na plecy. Zaletą takiej pozycji jest również ograniczenie ryzyka zachłyśnięcia. Bok na którym będzie ułożona osoba do pozycji bezpiecznej nie ma znaczenia. Wyjątkiem od tej reguły jest kobieta ciężarna – kobietę ciężarną układa się tylko na lewym boku. Na jednym boku poszkodowany powinien leżeć nie dłużej niż 30 minut. Po tym czasie należy bok zmienić. Osoba ułożona w pozycji bezpiecznej może być w stanie zagrożenia życia dlatego należy nie rzadziej niż co minutę oceniać jej oddech.
Złamania
Obrażenia ciała takie jak złamania czy skręcenia wymagają udzielenia pomocy. Charakterystyczne objawy tego typu obrażeń to ból, obrzęk, zasinienie czy deformacja. Pierwsza pomoc w takiej sytuacji to unieruchomienie. Należy pamiętać, że unieruchomienie powinno zostać zastosowane bez dodatkowej ruchomości urażonej kończyny. Pomocne przy uruchamianiu może okazać się wiele przedmiotów życia codziennego takich jak gazety, patyki, deski, jednak najprostszym sposobem unieruchomienia jest unieruchomienie do ciała osoby poszkodowanej za pomocą jego własnego ubrania, taśmy klejącej lub folii stretch. Należy zaznaczyć, że unieruchomienie powinno obejmować znacznie większy obszar ciała niż samo miejsce urazu, i tak w przypadku urazu przedramienia unieruchomieniu podlegać powinna cała kończyna górna.
Amputacja
W przypadku amputacji należy zaopatrzyć ranę oraz fragment ciała który został ucięty lub urwany. Taki fragment ciała w pierwszej kolejności powinien zostać zawinięty w gazę. Tak zawinięty fragment ciała należy umieścić w suchym worku foliowym i szczelnie zamknąć. Worek z fragmentem ciała należy umieścić w zimnej wodzie lub w wodzie z domieszką lodu. Istotne jest schłodzenie a nie zamrożenie urwanego fragmentu ciała, dlatego też, nigdy nie powinno się korzystać z samego lodu. Tak zabezpieczony fragment ciała należy przekazać służbom ratowniczym.
Ciało obce
Ciała obcego nie należy usuwać z rany. Jego obecność w ranie może tamować krwawienie. Należy zdawać sobie sprawę, że każdy ruch wbitego ciała obcego powoduje pogłębianie uszkodzenia ciała, dlatego tak ważna jest stabilizacja ciała obcego. Stabilizację należy wykonać zakładając opatrunki bandaże lub inne przydatne przedmioty dookoła ciała obcego tak, aby uniemożliwić jakikolwiek jego ruch.
Oparzenia
Pierwsza pomoc w przypadku oparzenia termicznego polega na jak najszybszym wyrównaniu temperatury. Doskonałe do tego są specjalne opatrunki hydrożelowe. W przypadku braku tego typu opatrunku, miejsce oparzone należy rozpocząć polewać wodą. Nie należy polewać dużej powierzchni ciała zimną wodą, gdyż może to doprowadzić do hipotermii. Letnia woda będzie równie skuteczna wyrównaniu temperatury oparzonego fragmentu ciała, a będzie zdecydowanie bezpieczniejsza. Po schłodzeniu miejsca oparzonego należy ocenić uszkodzenia ciała. W przypadku pojawienia się pęcherzy, bezwzględnie należy udać się do szpitala zakładając wcześniej opatrunek osłaniający. W przypadku większych oparzeń lub oparzeń dokonanych kwasami, zasadami lub prądem, należy niezwłocznie wezwać zespół ratownictwa medycznego. Absolutnie nie powinno się w ramach pierwszej pomocy stosować na oparzenia różnego rodzaju kremów czy maści.